Perspectief voor dak- en thuisloze jongeren? Zorg eerst voor bestaanszekerheid
Volgens de laatste cijfers van het CBS* telde Nederland in 2020 8,5 duizend dak- en thuisloze jongeren (18-27 jaar). Hoewel dit een fikse daling is ten opzichte van 2016*, lijken er toch steeds nieuwe jongeren in deze kwetsbare situatie terecht te komen.
Jongeren die op straat slapen en niet staan ingeschreven in het bevolkingsregister, verdwijnen uit alle systemen en daarmee gemakkelijk uit zicht. Eenmaal op die plek beland, blijkt het bijzonder lastig weer toegang te krijgen tot recht, sociale zekerheid, opleiding of werk. Ondertussen blijven de problemen zich opstapelen: stress, verslechterde mentale- en fysieke gezondheid en vaak ook (eerder opgebouwde) schulden of verslavingen. Een complexe cocktail aan problemen maakt het vinden van de juiste hulp ingewikkeld. Als er wel hulpverlening betrokken is, ontbreekt het hen door ons verkokerde zorgsysteem vaak aan handelingsperspectief. Je wilt wel helpen, maar waar moet je beginnen?
Het recent afgeronde Actieprogramma Dak- en Thuisloze jongeren van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport maakte ruimte om deze vragen te onderzoeken en oplossingsrichtingen te bieden. Duidelijk wordt opnieuw dat het zorgen voor bestaanszekerheid (onderdak en inkomen) de eerste stap in de goede richting is.
Waarborgen
Het lijkt een open deur, maar bestaanszekerheid is zeker niet gegarandeerd. Neem bijvoorbeeld de overgang van zeventien naar achttien jaar. Op dat moment gaan er voor deze jongeren ineens heel andere regels gelden: waar ze tot hun achttiende levensjaar aanspraak kunnen maken op voorzieningen vanuit de Jeugdwet, worden ze daarna als volwassenen gezien. Vanaf dat moment zijn ze aangewezen op voorzieningen vanuit de Wmo. Helaas sluit dit in de praktijk niet altijd goed aan bij wat de jongere nodig heeft. Dan is maatwerk nodig om hun bestaanszekerheid te kunnen waarborgen.
‘We zien regelmatig dat jongeren moeilijkheden ondervinden om hun bestaanszekerheid, zoals een inkomen, te waarborgen als zij voor de wet volwassen worden.’
Dit signaal wordt opgemerkt en actief opgepakt in de regio Groningen als onderdeel van de Transformatieagenda Jeugdhulp. Procesmanager Sierd-Jan Jongsma: ‘We zien regelmatig dat jongeren moeilijkheden ondervinden om hun bestaanszekerheid, zoals een inkomen, te waarborgen als zij voor de wet volwassen worden. Het is dus van belang om de overgang van jeugd naar volwassenheid beter op elkaar aan te sluiten. Daarmee voorkomen we dat jongeren op hun achttiende op straat komen te staan of van de radar verdwijnen.’
Kijken naar mogelijkheden
In uiteenlopende projecten maken professionals en beleidsmedewerkers zich sterk voor kwetsbare jongeren in de Groninger gemeenten. Dit doen zij bijvoorbeeld door gebruik te maken van de Doorbraakmethode, waarin bestaanszekerheid en het perspectief van de jongere centraal staan.
‘Niet de regels zijn leidend, maar de zoektocht naar het realiseren van de optimale oplossing.’
Zo ook Liesbeth Wassenaar, trajectbegeleider van het Leerplicht en Regionaal Meld- en Coördinatiepunt in de gemeente Oldambt. Zij begeleidt jongeren die zijn uitgevallen in het onderwijs terug naar school met als doel alsnog een startkwalificatie te behalen. Daarbij ziet ze jongeren die op verschillende levensgebieden vastlopen. Vanuit het Actieprogramma kwam zij in aanraking met de Doorbraakmethode:
‘Vooral jongeren met een verleden in dak- en thuisloosheid kunnen geen stappen vooruitzetten. Er is angst voor het (weer) verliezen van huisvesting en bestaanszekerheid. De Doorbraakmethode helpt om een verschil te maken voor deze jongeren, omdat er wordt gekeken naar mogelijkheden in plaats van beperkingen. We kunnen met behulp van de DBM die onzekerheid wegnemen, omdat je gaat praten over mogelijkheden en het regelen van de juiste randvoorwaarden. Niet de regels zijn leidend, maar de zoektocht naar het realiseren van de optimale oplossing. Ik gun alle jongeren deze integrale vorm van ondersteuning!
Als professional merk ik dat je wel volhardend moet zijn om dit voor elkaar te krijgen. Nog niet alle organisaties en betrokkenen zijn gericht op het bieden van maatwerk. Gelukkig voel ik mij gesteund om het goede te doen in het belang van onze jongeren.’
Toekomst
Wanneer vanuit het perspectief van de jongere passende hulp wordt gefaciliteerd en bekostigd, kan worden voorkomen dat jongeren tussen wal en schip raken. Je investeert immers in de bestaanszekerheid en daarmee de toekomst van een nieuwe generatie. Nauwe betrokkenheid vanuit gemeente en hulpverlening biedt jongeren een systeem waar ze op kunnen terugvallen, in plaats van een systeem waar ze tegen aanlopen. Hoe meer jongeren op deze manier geholpen worden, hoe beter ook het inzicht wordt in de omvang van de problematiek. Met die kennis kunnen professionals nog scherper inspelen op wat deze jongeren nodig hebben.
Binnen het Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren hebben nog dertien andere gemeenten in samenwerking met het Instituut voor Publieke Waarden hun eigen projecten opgezet om dak- en thuisloosheid onder jongeren terug te dringen. Ook hierin staat bestaanszekerheid centraal. De resultaten van alle projecten kun je terugvinden in de Out of the Box-Box, een digitaal museum vol grensverleggende oplossingen.
10,7 duizend dakloze jongeren, Rapport CBS
