Legitimiteit: ‘Kan dat wel?’
Als professional wil je kunnen uitleggen waarom de ene inwoner een voorziening wel krijgt en de andere niet. Dat is ook nodig om willekeur te voorkomen. Eén van de drie belangrijke afwegingen van de Waardendriehoek is Legitimiteit: welke wetten en regels zijn van toepassing, en hoe moeten we die interpreteren?
Een kleine groep mensen heeft om goed geholpen te worden meer of andere dan de standaard voorzieningen nodig. Bijvoorbeeld verslavingszorg voor mensen die niet kunnen stoppen met gebruiken, of schuldsanering voor mensen die financieel opnieuw de fout in gaan. Of ze hebben een uitzondering op een regel nodig, bijvoorbeeld toegang tot schuldhulp ondanks een verslaving. Maatwerk vraagt om het maken van uitzonderingen, maar kan dat wel?
Het grootste beleidsmatige probleem bij het maken van uitzonderingen is het gelijkheidsbeginsel. In de wet staat dat iedereen moeten kunnen rekenen op gelijke behandeling. Als we een uitzondering maken, moeten we dat dan niet voor iedereen doen? Nee. Wat we vaak vergeten, is dat gelijke behandeling iets anders is dan iedereen volgens dezelfde regels behandelen. Ieder mens is anders. Als we een regel strikt toepassen op tien verschillende mensen, krijgen we tien verschillende uitkomsten. En dus moeten we ongelijke gevallen, ongelijk behandelen naarmate ze verschillen. Dat volgt ook uit de wet.
Olifantenpaadjes
Het op één lijn brengen van verschillende betrokken professionals kost vaak veel tijd, energie en moeite. Professionals ontwikkelen daarom vaak zogenaamde olifantenpaadjes. Ze leren bijvoorbeeld bij welke collega’s diensten of afdelingen ze moeten zijn om een uitzondering mogelijk te maken. En welke ze juist moeten vermijden. Het voordeel daarvan is dat professionals heel snel een uitzondering voor elkaar kunnen krijgen. Maar het belangrijkste nadeel is dat dit impliciet, tussen professionals onderling, gebeurt. Dat is ook een risico. Door maatwerk ‘stiekem’ te maken, kan het willekeurig worden. Het hangt af van wie er betrokken is of een uitzondering gemaakt wordt. En niet van de regels die tot een goed besluit moeten leiden.
Olifantenpaadjes
Door maatwerk ‘stiekem’ te maken, kan het willekeurig worden.
Dat is de centrale spanning van de Doorbraakmethode: maatwerk en willekeur zijn twee kanten van dezelfde medaille. Wanneer maak je wel een uitzondering op de regels en wanneer niet? Daarvoor is een zorgvuldige afweging nodig.
De Waardendriehoek
Dat doen we bij de Doorbraakmethode door de afweging uit te werken via de Waardendriehoek: betrokkenheid, legitimiteit en rendement.
Het kijken naar de wetten en regels die van toepassing zijn, noemen we legitimiteit. Door de regels te volgen, voorkom je willekeurige beslissingen. Je past namelijk altijd op iedereen dezelfde regels toe. Maar het strikt toepassen van regels is niet per se legitiem. In verschillende stappen kom je erachter of het in dit specifieke geval gelegitimeerd is om een uitzondering te maken.
Waardendriehoek
Het afwegingskader om maatwerk te onderbouwen. Legitimiteit is één van de drie waarden.
Vijf vragen
Als je aangesloten bent op de Doorbraakmethode, leer je de doorbraak te legitimeren door het stellen van vijf vragen:
Waar staat de regel?
Wat is de bedoeling van de regel?
Zijn er uitzonderingsgronden?
Welke andere regels zijn van toepassing?
Wie gaat over de regels?
Bij Legitimiteit schrijf je dus op welke regels van toepassing zijn op je plan, wat de bedoeling is van die regels en hoe je ze in dit specifieke geval moet interpreteren om de doorbraak mogelijk te maken. Zo beargumenteer je op basis van regels waarom je uitzondering mag.
Een halve jurist?
Voor veel mensen is wet-en regelgeving iets waar ze het liefst zo min mogelijk mee bezig zijn. Al die regels en wetten; het voelt soms intimiderend. Moet je dan een halve jurist worden om goed maatwerk te kunnen maken? Absoluut niet. Middels trainingen en de Digitale Leeromgeving leer je stap voor stap, middels oefeningen en uitleg video’s, je maatwerk te legitimeren.
Wil je ook werken met de Doorbraakmethode? Neem contact op via de gegevens rechts onderaan deze webpagina.
